Trong kho tàng Y học cổ truyền Việt Nam, nhiều loại cây thuốc nam được đánh giá cao nhờ khả năng bổ khí huyết, cường thân kiện thể, giúp cơ thể hồi phục từ tình trạng suy nhược. Những vị thuốc này không chỉ an toàn mà còn mang lại hiệu quả lâu dài khi sử dụng đúng cách, dựa trên nguyên lý cân bằng âm dương và bồi bổ tạng phủ. Dưới đây là một số cây thuốc nam chữa suy nhược được sử dụng phổ biến, với đặc tính dược lý giúp tăng cường sức khỏe cho người mệt mỏi, gầy yếu.
Câu Kỷ Tử
Câu kỷ tử là một vị thuốc quý từ thiên nhiên, thường được khai thác từ quả chín của cây Kỷ tử. Với khả năng bổ dưỡng sâu sắc, vị thuốc này đặc biệt phù hợp cho những ai đang gặp phải suy nhược cơ thể do thiếu khí huyết hoặc mệt mỏi kéo dài, giúp cải thiện sức đề kháng và tăng cường tinh lực.
- Tính vị: Tính bình, vị ngọt.
- Quy kinh: Phế, Thận, Can.
- Công dụng: Bổ can thận, mạnh gân cốt, nhuận phế táo.
- Chủ trị: Trị tình trạng mắt mờ, chân tay yếu mỏi, di mộng tinh.
Thục Địa
Thục địa, được chế biến từ rễ của cây Địa hoàng, nổi bật với tác dụng ôn bổ thận và bổ huyết, khiến nó trở thành lựa chọn lý tưởng cho người suy nhược do huyết suy hoặc tinh hao tổn. Vị thuốc này hỗ trợ cơ thể tráng kiện, giảm mệt mỏi và cải thiện tinh thần, dựa trên nguyên tắc Đông y cân bằng âm hư.
- Tính vị: Tính hơi ấm, vị ngọt.
- Quy kinh: Tâm, Thận, Can.
- Công dụng: Giúp cơ thể tráng kiện, bổ huyết, bảo vệ thần kinh, chống mệt mỏi, trầm cảm, có tác dụng điều kinh, sinh tinh, làm sáng mắt.
- Chủ trị: Trị thận âm suy sinh ra các chứng âm hư nội nhiệt, hay khát nước, người nóng âm ỉ, môi khô, bốc hỏa, đổ mồ hôi, người hay bực mình cáu giận. Bệnh tiêu khát (đái đường), khí suyễn (khó thở), đau họng, hư hỏa bốc lên sinh xuất huyết.
Bạch Phục Linh
Bạch phục linh, hay còn gọi là Phục linh, là vị thuốc từ họ nấm, được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc bổ để hỗ trợ người suy nhược cơ thể. Nó giúp kiện tỳ, an thần và lợi niệu, từ đó giảm các triệu chứng như mất ngủ, ăn kém và phù thũng, góp phần phục hồi năng lượng tổng thể.
- Tính vị: Tính bình, vị ngọt nhạt.
- Quy kinh: Tỳ, Tâm, Thận, Phế.
- Công dụng: Có tác dụng kiện tỳ, an thần, lợi niệu thẩm thấp.
- Chủ trị: Chữa chóng mặt, suy nhược, mất ngủ, có tác dụng an thần, trị tiêu chảy, tỳ hư, ăn kém, lợi tiểu chữa phù thũng, bụng đầy trướng.
Hoài Sơn
Hoài sơn, với tên gọi khác như Củ mài hay Sơn dược, là rễ củ của cây thuộc họ Củ Nâu, được coi là vị thuốc bổ tỳ vị hàng đầu. Đối với suy nhược cơ thể, nó hỗ trợ dưỡng vị, bổ thận và ích phế, giúp cải thiện tình trạng ăn uống kém và tiêu chảy kéo dài, từ đó tăng cường sức khỏe toàn diện.
- Tính vị: Tính bình, vị ngọt.
- Quy kinh: Tỳ, Vị, Thận, Phế.
- Công dụng: Có tác dụng dưỡng vị, bổ thận, bổ tỳ, sinh tân, ích phế, chỉ khát.
- Chủ trị: Bồi bổ sức khỏe, ăn uống kém, hen do phế hư, viêm ruột mãn tính, tiêu chảy lâu ngày, bạch đới, di tinh, di niệu, tiểu đường.
Mạch Môn
Mạch môn, hay Mạch môn đông, lấy từ rễ củ của cây thuộc họ Thiên môn đông, mang tính hàn giúp thanh nhiệt và dưỡng âm. Vị thuốc này đặc biệt hữu ích cho suy nhược cơ thể kèm theo triệu chứng khô khát hoặc ho khan, bằng cách nhuận phế và thanh tâm, hỗ trợ phục hồi tân dịch.
- Tính vị: Tính hàn, vị ngọt, hơi đắng.
- Quy kinh: Tâm, Vị, Phế.
- Công dụng: Có tác dụng dưỡng vị sinh tân, nhuận phế thanh tâm.
- Chủ trị: Phế nhiệt do âm hư, tâm phiền mất ngủ, tân dịch thương tổn, ho khan, ho lao, tiêu khát, táo bón.
Mẫu Đơn Bì
Mẫu đơn bì, lấy từ vỏ rễ của cây Mẫu đơn, có tác dụng thanh huyết nhiệt và tán ứ huyết, giúp giảm các triệu chứng như bốc hỏa hoặc kinh nguyệt không đều liên quan đến suy nhược. Nó góp phần trấn kinh và giảm đau, hỗ trợ cơ thể cân bằng trong quá trình hồi phục.
- Tính vị: Tính hơi hàn, vị cay, đắng.
- Quy kinh: Tâm, Can, Thận.
- Công dụng: Có tác dụng thanh huyết nhiệt, tán ứ huyết.
- Chủ trị: Dùng để chữa nhiệt nhập doanh phận, lao nhiệt cốt trưng, thổ huyết, máu cam, phát cuồng kinh giản, kinh bế.
Phòng Đảng Sâm
Phòng đảng sâm, rễ khô của cây Đảng sâm, là vị thuốc bổ trung ích khí, giúp nâng cao sức đề kháng và chống mệt mỏi. Đối với suy nhược cơ thể, nó kiện tỳ ích phế, hỗ trợ cải thiện ăn yếu và thở dồn, dựa trên khả năng cân bằng hoạt động não bộ và miễn dịch.
- Tính vị: Tính bình, vị ngọt.
- Quy kinh: Tỳ, Phế.
- Công dụng: Kiện tỳ ích phế, bổ trung ích khí.
- Chủ trị: Tỳ phế hư nhược, ăn yếu, phân lỏng, thở dồn, tim đập mạnh, ho suyễn, nội nhiệt, hư tính, tiêu khát (đái tháo đường).
Nhân Sâm
Nhân sâm, vị thuốc quý từ thân rễ của cây thuộc họ Ngũ gia bì, được biết đến với công dụng đại bổ nguyên khí. Nó đặc biệt hiệu quả cho suy nhược cơ thể nặng, bằng cách bổ ngũ tạng, định thần và ích huyết, giúp tăng tuổi thọ và giảm các triệu chứng như ho suyễn hoặc tiêu chảy do khí hư.
- Tính vị: Tính ôn, vị ngọt, hơi đắng.
- Quy kinh: Tỳ, Phế.
- Công dụng: Có tác dụng đại bổ nguyên khí (bổ 5 tạng Tâm, Phế, Thận, Can, Tỳ), định thần, ích trí, ích huyết sinh tân, làm sáng mắt, tăng tuổi thọ.
- Chủ trị: Trị ho, suyễn, bệnh lâu ngày dẫn đến khí hư, tiêu chảy, nôn mửa, sợ hãi, tiêu khát.
Linh Chi
Linh chi, hay Nấm linh chi, là vị thuốc từ họ Nấm lim, với tác dụng thanh nhiệt giải độc và tăng cường tuần hoàn. Đối với suy nhược cơ thể, nó giảm mệt mỏi, ổn định huyết áp và hỗ trợ thần kinh, giúp chống đau đầu và cải thiện giấc ngủ, dựa trên y học hiện đại kết hợp Đông y.
- Tính vị: Tính hàn, vị đắng.
- Quy kinh: Tâm, Phế, Can, Thận.
- Công dụng: Thanh nhiệt giải độc.
- Chủ trị: Trị mất ngủ hay quên, hư hen suyễn, viêm gan đã phục hồi.
Ngoài các vị thuốc trị suy nhược trên, Đông y còn sử dụng thêm Liên nhục, Hoàng tinh, Viễn chí, Hoàng kỳ, Long nhãn, Thạch hộc, Toan táo nhân để bổ trợ, tùy theo thể trạng cá nhân. Để đạt hiệu quả tối ưu, có thể kết hợp các thảo dược này trong các sản phẩm uy tín như những bài thuốc từ Dược Bình Đông, nơi áp dụng công nghệ hiện đại để giữ nguyên dược tính, giúp dễ dàng sử dụng hàng ngày mà vẫn đảm bảo an toàn và hiệu quả. Ví dụ, các sản phẩm bổ dưỡng chứa Nhân sâm hoặc Linh chi từ thương hiệu này đã được nhiều người tin dùng nhờ nguồn gốc rõ ràng và kiểm nghiệm nghiêm ngặt.
Việc sử dụng cây thuốc nam cần tham khảo ý kiến chuyên gia để phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể, tránh lạm dụng. Với cách tiếp cận này, người suy nhược cơ thể có thể dần hồi phục, lấy lại năng lượng và sức sống. Bài viết dựa trên kiến thức Đông y truyền thống, nhằm cung cấp thông tin hữu ích, giúp bạn hiểu rõ hơn về các lựa chọn tự nhiên cho sức khỏe.
——————
Tác giả: Bà Võ Ngọc Yến Nga, truyền nhân đời thứ 4 dòng họ Lương y Nguyễn Văn Thơm, chuyên gia Đông y tại Dược Bình Đông, giàu kinh nghiệm điều trị các vấn đề về bổ dưỡng.
Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y tại Địa chỉ: 43/9 Mễ Cốc, Phường Phú Định, TP.HCM
(*) Bản quyền bài viết thuộc về Dược Bình Đông. Khi chia sẻ, cần trích dẫn nguồn đầy đủ: “Tác giả: Lương y Nguyễn Thành Hiếu – Nguồn: Dược Bình Đông – Kiến thức sức khỏe từ Đông y”. Các bài viết trích nguồn không đầy đủ, ví dụ: “Theo Dược Bình Đông” hoặc tương tự, đều không được chấp nhận và phải gỡ bỏ.
Nguồn tham khảo: Healthline, Hello Bacsi, Vinmec, Medlatec, Nhà thuốc Long Châu
Lương y Võ Ngọc Yến Nga 